Chylonia

---

Położenie

Chylonia znajduje się w północno-zachodniej części Gdyni i sąsiaduje z różnorodnymi dzielnicami. Na zachodzie graniczy z Cisową, a od strony południowej z Pustkami Cisowskimi i Demptowem. Wschodnią granicę stanowią Leszczynki, podczas gdy po stronie północnej Chylonia sąsiaduje z Pogórzem. Natomiast północno-wschodnia granica, która dawniej funkcjonowała jako oddzielny Port, styka się ze Śródmieściem.

Granice Chyloni przebiegają w sposób specyficzny: od północy ciągną się wzdłuż obszarów kolejowych, a z kolei od strony wschodniej i południowej przebiegają wzdłuż rzeki Chylonki. Następnie granice obejmują zespół zabudowy przy ulicy św. Mikołaja, kierując się ku terenom kolejowym, które są przecięte w kierunku południowym.

Na zachodzie, granice rozciągają się od zachodniej strony ulicy J. Komierowskiego do ulicy Morskiej, kontynuując dalej na północ po stronie południowej ulicy Morskiej. Na wysokości ulicy Lubawskiej przemycają się duktami leśnymi aż do ulicy Swarzewskiej, a następnie granice kolejny raz zmieniają kierunek, prowadząc po południowej stronie ul. Swarzewskiej do Obwodnicy Trójmiasta.

Podział

W obecnych czasach, centrum (dzielnicy) usytuowane jest w obrębie skrzyżowania ul. Kartuskiej z ulicą Morską oraz Chylońską. W bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się kluczowe obiekty takie jak dworzec kolejowy Gdynia Chylonia, poczta oraz najwyższy budynek mieszkalno-usługowy w tej dzielnicy – Dom Towarowy „Chylonia”. Historia tej lokalizacji koncentruje się wokół kościoła pw. św. Mikołaja, obejmując okolice takich ulic jak Chylońska, Młyńska, św. Mikołaja oraz Opata Hackiego.

Podział umowny

• Chylonia Nowa – jej granice są obecnie umowne i pokrywają się z zasięgiem dawnej dzielnicy Gdyni o tej samej nazwie. Część ta oddzielona jest od Centrum przez ul. Pucka oraz Starogardzka. Wbrew swojej nazwie, jest to historyczne centrum dzielnicy, które rozwinęło się w XIX wieku, głównie dzięki budowie dworca kolejowego, który powstał za zabudowaniami wioski. Jest to zarazem najstarsza część Chyloni.
• Chylonia Centrum – w XIX wieku obszar ten był znany jako „Chylońska Piła” i obejmuje tereny na południowy zachód od dworca kolejowego.
• Chylonia Przemysłowa – ta część obejmuje tereny przemysłowe, które leżą na północny wschód od magistrali kolejowej Trójmiasta.
• Meksyk – osiedle domków jednorodzinnych, które powstało w latach 30. XX wieku jako tymczasowe schronienie dla ludzi przybywających do nowego miasta. Znajduje się na północny zachód od dworca kolejowego.

Etymologia

Najwcześniejsze zapisy dotyczące tej miejscowości pochodzą z 1259 roku, kiedy to nazwa Chylonia pojawiła się w formie Kilona jako odniesienie do rzeki przepływającej przez wieś.

Jednakże sama nazwa osady została udokumentowana dopiero w okresie między 1348 a 1351 rokiem. Wówczas Henryk von Rechter, pełniący funkcję komtura gdańskiego, postanowił nadać wsi nazwę Heynrichsdorf na swoją cześć. Ta forma nazwy nie zdołała jednak przetrwać długo i szybko przekształciła się w Chylowo.

To ostatnie określenie najprawdopodobniej wywodzi się od popularnego w tamtych czasach na Pomorzu nazwiska Chyla, które z kolei ma swoje korzenie w czasowniku „chylić się”. W okresie 1414–1484 nazwa ewoluowała w kierunku Kylow, a następnie Kilowo. W XVII wieku zyskała formę Chilonia.

W okresie międzywojennym używano też wersji Chylonja, a w czasie niemieckiej okupacji miejscowość przemianowano na Kielau. Obecna nazwa funkcjonuje od zmian administracyjnych w 1945 roku.

Herb dzielnicy

W dniu 15 marca 2000 roku w filii nr 18 Gdyńskiej Biblioteki Publicznej miało miejsce ważne wydarzenie kulturalne, które przyciągnęło uwagę mieszkańców. Zorganizowano tam wernisaż, na którym zaprezentowano efekty rozstrzygniętego konkursu dotyczącego herbu Chyloni.

Warto zaznaczyć, że cały proces organizacji konkursu trwał od roku, a nad jego przebiegiem czuwali doświadczeni członkowie jury, w tym znakomity znawca heraldyki, numizmatyki oraz sfragistyki, Aleksander Kuźmin. Po starannym rozpatrzeniu 54 zgłoszonych projektów jury wybrało zwycięzcę, którym okazał się Jakub Ataman.

Herb dzielnicy Chylonia jest wyjątkowym symbolem. W jego polu czerwonym przedstawiona została błękitna krzywaśń, która rozpościera się w lewo, rozszerzając się ku dołowi. Na tej krzywaśni widnieje koło wodne z sześcioma dzwonami, które przybrało kolor brązowy. Czerwony kolor tła nawiązuje do herbu miasta Gdyni, a błękitna krzywaśń symbolizuje rzekę Chylonkę. Ponadto, koło wodne jest odniesieniem do młynów, które dawniej były obecne w Chylonii.

Historia

Nazwa „Chylonia” pojawia się po raz pierwszy w 1259 roku w formie „Kilona”, chociaż badania archeologiczne sugerują, że ślady aktywności ludzkiej na tym obszarze sięgają już epoki kamienia. W XVI wieku, wieś ta była królewską osadą i znajdowała się w powiecie gdańskim w województwie pomorskim.

W okresie rozbiorów oraz germanizacji, miejscowość była znana jako Kielau, a podczas okupacji niemieckiej ponownie otrzymała tę samą nazwę. Znajdowała się w połowie drogi między Gdynią a Cisową, a jej okolice były kiedyś zdominowane przez duży folwark. W 1930 roku, mimo sprzeciwu ze strony Rady Gminnej, Chylonia została włączona do granic Gdyni.

Najstarsza część tej dzielnicy otacza kościół pw. św. Mikołaja, którego obecna struktura pochodzi z XIX wieku. Niestety, często zdarza się, że ta część Chyloni jest mylnie klasyfikowana jako część Leszczynek, co może wynikać z bliskości przystanku SKM oraz Gdynia Leszczynki.

W końcu XIX wieku, zbudowano dworzec kolejowy, co przyczyniło się do intensywnej rozbudowy wsi w kierunku zachodnim oraz powstania obecnego centrum Chyloni, które wówczas nazywano Chylońską Piłą. Dzisiaj w Chyloni możemy jeszcze zobaczyć liczne budynki pochodzące z przełomu XIX i XX wieku.

Zarząd i Rada Dzielnicy

W Chyloni znajduje się siedziba Zarządu, który pełni rolę organu wykonawczego, oraz Rada Dzielnicy, będąca organem uchwałodawczym. Te jednostki działania stanowią integralną część struktury Rady Miasta Gdyni. Rada Dzielnicy, zgodnie ze statutem, ma do zrealizowania szereg zadań, takich jak:

• organizacja i wspieranie różnorodnych przedsięwzięć lokalnych,
• współpraca z innymi radami dzielnic oraz organizacjami pozarządowymi,
• wydawanie opinii dotyczących spraw dzielnicy,
• szkanie o wnioski i opinie do Rady Miasta Gdyni oraz Prezydenta Miasta Gdyni, które odnoszą się do realizacji zadań publicznych w rejonie dzielnicy.

Warto podkreślić, że Rada Dzielnicy Chylonia jest najliczniejsza w Gdyni, ponieważ w jej skład wchodzi 21 radnych. Funkcja radnego jest pełniona społecznie, co oznacza, że radni nie otrzymują wynagrodzenia za wykonywanie swoich obowiązków.

Zarząd dzielnicy tworzy przewodniczący oraz dwóch wiceprzewodniczących, a kadencja radnego trwa 4 lata.

Struktura demograficzna

Na dzień 31 grudnia 2013 roku, dane demograficzne pochodziły z Samodzielnego Referatu Analiz Statystycznych Urzędu Miasta Gdyni oraz Biura Rozwoju Urzędu Miasta Gdyni.

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	liczba osób	%	liczba osób	%	liczba osób	%
Całkowita populacja	26 672	100	14 368	53,87	12 304	46,13
Gęstość zaludnienia [mieszkańców/km²]	6702		3610		3091

Architektura

Zabudowa Chyloni przedstawia dość zróżnicowany obraz, który może wydawać się chaotyczny z perspektywy estetycznej. Różnorodność stylów architektonicznych budynków była kształtowana przez wielowiekowe przemiany funkcji, jakie pełniła ta dzielnica. Z uwagi na fakt, że przez długi czas ulica Chylońska stanowiła kluczowy trakt wsi, a później dzielnicy, to właśnie w tej lokalizacji można znaleźć najstarsze obiekty architektoniczne. Mimo że blisko niej w czasach wiejskich istniały pojedyncze gospodarstwa, okres intensywnej urbanizacji w latach 60. i 70. XX wieku przyczynił się do powstania licznych blokowisk, które mocno zwiększyły gęstość zaludnienia tej części Gdyni, jednocześnie wpływając negatywnie na jej walory estetyczne.

Na początku XXI wieku sytuacja zaczęła ulegać poprawie, ponieważ Gdyńska Spółdzielnia Mieszkaniowa rozpoczęła ocieplanie bloków mieszkalnych, co przyniosło ze sobą zmiany w elewacjach. W efekcie, bloki zaczęły zyskiwać żywe, często kontrastowe barwy. W rejonie Meksyku oraz w okolicach ul. Swarzewskiej dominują domy jednorodzinne, które również są częścią tej zróżnicowanej zabudowy.

Zabytki i inne ważne, historyczne obiekty

ul. Chylońska

• nr 25 – Karczma rodziny Voss z XIX wieku, na terenie której wcześniej znajdowała się średniowieczna oberża Thymiana,
• nr 27 – Piętrowy dom rodziny Voss,
• nr 28 – Jeden z dawnych młynów,
• nr 39 – Kamienica Miotków,
• nr 42 – Przedwojenne kino Lily, które później znane było jako Promień,
• nr 65 i 67 – Dwie bliźniacze kamienice zbudowane przez Józefa Dobke w roku 1931,
• nr 76 – Dawny posterunek żandarmerii i policji Pruskiej,
• nr 91, 91A i 93 – Kamienica rodziny Voss w stylu funkcjonalistycznym z 1932 roku,
• nr 112A – Willa Gazolina z 1931 roku, uważana za jeden z najdoskonalszych przykładów stylu dworkowego w Gdyni, z wnętrzem w stylu Art Déco oraz zabytkową wozownią,
• nr 124 – Urząd Pocztowy nr 4, który wcześniej mieścił się na Placu Dworcowym,
• nr 141 – Lipowy Dwór.

Plac Dworcowy

• nr 4 – XIX-wieczny dworzec kolejowy, stanowiący zabytek.

ul. św. Mikołaja

• nr 3 – Zabytkowa kamienica, w której w czasach II wojny światowej sprawowało swoje funkcje biuro SS,
• nr 4 – Zabytkowy budynek kościoła parafialnego, pochodzący z dziewiętnastego wieku z prezbiterium z XIV wieku. W latach 70. XX wieku dobudowano murowaną zakrystię oraz nawa boczną, a w latach 1987–1992 świątynia przeszła kolejną rozbudowę, co zmieniło jej pierwotny układ, a także wnętrze, wprowadzało socrealistyczne elementy; uwagę zwracają trzy drewniane, neogotyckie ołtarze,
• nr 9 – Dom mieszkalny rodziny Bieszke z roku 1914, przykładowy element dawnej wiejskiej zabudowy.

ul. Lubawska

• nr 4 – Ceglany budynek byłej Szkoły Elementarnej, obecnie funkcjonującej jako Szkoła Podstawowa nr 10, wzniesiony w XIX wieku.

Warto podkreślić, że w kościele św. Mikołaja znajduje się zabytkowa pieta, która stanowi XIV-wieczną rzeźbę wykonaną w drewnie, uznawaną za najstarszy ruchomy zabytek sakralny w Gdyni.

Transport drogowy

W Chyloni znajdują się dwa kluczowe węzły komunikacyjne, które odgrywają znaczącą rolę w transporcie drogowym. Pierwszym z tych węzłów jest węzeł Chylonia, który graniczy z Cisową. Ten węzeł stanowi początek drogi ekspresowej S6, będącej częścią Obwodnicy Trójmiasta. Drugim, równie istotnym węzłem jest Węzeł Żołnierzy Wyklętych, położony na południowo-wschodnim krańcu dzielnicy. Został on nazwany dopiero w sierpniu 2013 roku na mocy uchwały XXXIII sesji Rady Miasta Gdyni. Węzeł ten jest początkiem obwodnicy Chyloni i Cisowej oraz zjazdu na ul. Chylońską, która niegdyś pełniła rolę głównej szosy łączącej te miejscowości. Dodatkowo, przez dzielnicę przebiega Droga wojewódzka nr 468, która kończy swój bieg na węźle Chylonia, przebiegając przez ul. Morską.

Komunikacja miejska

W Gdyni organizacją miejskiego transportu zbiorowego zajmuje się Zarząd Komunikacji Miejskiej w Gdyni. Dysponuje on flotą autobusów oraz trolejbusów, oferowanych przez różnych przewoźników. W Chyloni przeważa komunikacja trolejbusowa, co jest efektem częstotliwości kursowania oraz rozwiniętej sieci trakcyjnej. Dzięki niej dzielnica ta znajduje się w gronie najlepiej skomunikowanych z centrum terenu. Niestety, połączenia z Kępą Oksywską, Koleczkowem, Karwinami, Rumią oraz Pętlą Chylonia Dworzec PKP, stanowiącą główny węzeł integracyjny w tej części Gdyni, pozostawiają wiele do życzenia. W rejonie tym znajdują się 2 pętle i 2 główne przystanki. Przebiega przez nie 7 linii trolejbusowych oraz 18 autobusowych.

Linie, pętle i ważniejsze przystanki

Chylonia Dworzec PKP to kluczowa pętla autobusowa dla tej dzielnicy, z której odjeżdżają i zatrzymują się pojazdy kierujące się w stronę centrum miasta, Rumi oraz innych dzielnic. Pętla Chylonia Krzywoustego, wraz z przystankiem Gruszkowa, obsługuje ruch w stronę Kępy Oksywskiej, jednak jej lokalizacja sprawia, że jest dość oddalona od stacji.

Problematyczna różnorodność własnościowa w tym obszarze ogranicza jakiekolwiek inwestycje miejskie w niezbędną infrastrukturę. W najbliższych latach planowane są zmiany na zaniedbanym Placu Dworcowym. Przewiduje się uporządkowanie chaosu komunikacyjnego po obu stronach torów oraz remont istniejących budynków, w tym dworca. Na północnej stronie torów ma powstać parking Park&Ride, a także planowana jest budowa nowej pętli po drugiej stronie torowiska.

Na południe od przydworcowej pętli znajduje się istotny zespół przystankowy Chylonia Centrum, obsługujący ruch z/do Pustek Cisowskich, Wielkiego Kacka, Śródmieścia, Kępy Oksywskiej, Sopotu oraz dworca w Chyloni. Zespół ten dysponuje czterema wiatami przystankowymi.

Węzeł Żołnierzy Wyklętych, usytuowany na południu dzielnicy, to kolejny istotny punkt. Wiata przystankowa dla ruchu w stronę Rumi oraz w kierunku południowym, pełni rolę kluczowego punktu przesiadkowego dla pojazdów kursujących ul. Morską oraz ul. Chylońską, umożliwiając wygodne połączenia do Śródmieścia i Kępy Oksywskiej.

Autobusowa komunikacja regionalna

Ruch regionalny przez Chylonie obsługuje dwie linie dzięki Pomorskiej Komunikacji Samochodowej, co dodatkowo wspiera rozwój transportu w tym rejonie.

Transport kolejowy

Chylonia jest dzielnicą, która ma dobrze rozwiniętą infrastrukturę kolejową, co czyni ją istotnym punktem w sieci komunikacyjnej Trójmiasta. Znajduje się tutaj zarówno stacja, jak i przystanek osobowy, które obsługują połączenia SKM. Wśród powiązanych stacji wyróżniają się:

• Gdynia Leszczynki,
• Gdynia Chylonia – funkcjonująca jako stacja węzłowa, która stanowi jedną z czterech stacji w Gdyni przystosowanych do obsługi ruchu pasażerskiego nie tylko w systemie SKM.

W Chyloni mieści się także wagonownia PKP, która znana jest jako Gdynia Postojowa. Przez tę dzielnicę przebiegają ważne linie kolejowe, w tym:

• 250 – Gdańsk Śródmieście – Rumia,
• 202 – Gdańsk Główny – Stargard,
• 723 – Gdynia Chylonia – Gdynia Port GPF,
• 964 – Gdynia Chylonia – Gdynia Postojowa.

W Chyloni znajduje się również ważny przejazd kolejowy na ul. Puckiej, który stanowi jedyną drogę dla transportu kołowego przez torowisko magistrali kolejowej Trójmiasta. To stwarza istotne problemy dla mieszkańców Gdyni, ponieważ pociągi pasażerskie poruszają się po magistrali w szczycie komunikacyjnym co około 7 minut, co prowadzi do długich okresów zamknięcia przejazdu. Takie sytuacje skutkują:

• ulica Pucka funkcjonuje jako kluczowe połączenie Chyloni z Kępą Oksywską, lecz obecne warunki utrudniają komunikację,
• na ulicy Hutniczej obecna jest jednostka straży pożarnej, jednak wspomniany stan rzeczy znacznie komplikuje przybycie pojazdów ratunkowych do zabudowań Chyloni znajdujących się na południe od torowiska,
• przedłużający się czas zamknięcia przejazdu powoduje, że piesi wielokrotnie przechodzą nielegalnie przez zamknięty przejazd, co rodzi realne zagrożenie wypadków.

W obliczu powyższych problemów istnieją plany budowy bezkolizyjnej przeprawy przez torowisko. W 2021 roku rozpoczęto działania mające na celu zrealizowanie tej inwestycji, która szacowana jest na wartość 79 milionów złotych.

Pomniki

W Chylonii znajduje się wiele pomników upamiętniających ważne wydarzenia oraz postaci historyczne. Oto kilka z nich:

• Poległym w latach 1914–1920 Żołnierzom Polskim z Chyloni – Pomnik ten usytuowany jest w Leszczynkach przy ulicy Działdowskiej 12. Przedstawia figurę Chrystusa na białym cokole, na którym umieszczono cztery ozdobne tablice zawierające 40 kaszubskich nazwisk.
• Tablica upamiętniająca gen. Antoniego Hedę – Znajduje się na dworcu kolejowym Gdynia Chylonia. To w tym miejscu gen. Heda „Szary” został aresztowany przez MBP. Był on nie tylko generałem brygady Wojska Polskiego, ale również oficerem Armii Krajowej i dowódcą oddziału partyzanckiego.
• Figura Św. Józefa – Umiejscowiona na kamiennym cokole, ta figura znajduje się na terenie kościoła pw. św. Mikołaja. Upamiętnia ona zmarłych, którzy spoczywają na cmentarzu, który otaczał zabytkowy budynek jeszcze w dwudziestoleciu międzywojennym.

Każdy z tych pomników stanowi ważny element lokalnej historii i kultury, przypominając o tych, którzy przynieśli chwałę naszemu regionowi.

Przyroda

Chylonia jest malowniczo usytuowana w sąsiedztwie obszarów leśnych, w tym Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego, a szczególnie w otoczeniu Lasów Chylońskich. Te tereny stanowią pozostałość po dawnym Nadleśnictwie Chylonia, które zostało włączone do Nadleśnictwa Gdańsk, przejmując siedzibę w tej dzielnicy.

Chylonia znajduje się w niecce Pradoliny Kaszubskiej, a nad jej południową częścią dominuje kilka wzgórz, w tym znana z legend Święta Góra. W tym malowniczym krajobrazie przepływa rzeka Chylonka, która dodaje uroku temu miejscu.

W samej Chyloni można znaleźć wiele terenów zielonych, w tym liczne parki. Największym z nich jest Park Kiloński, który powstał na obszarze, gdzie w czasach gdy Chylonia była jeszcze wsią, znajdował się duży Staw Kriesela. Staw ten był niegdyś źródłem energii dla młynów na Chylonce, z których dwa funkcjonowały przed II Wojną Światową.

Edukacja

W Chyloni można znaleźć szereg instytucji edukacyjnych, które obejmują różne etapy nauczania. W obrębie tej lokalizacji zlokalizowane są cztery przedszkola, dwie szkoły podstawowe oraz dwa gimnazja. Ponadto, mieszkańcy mają możliwość kształcenia się w jednym liceum ogólnokształcącym oraz w zespołach szkół policealnych.

• Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego nr 3,
• Zespół Szkół Ekologiczno-Transportowych.

Wszystkie powyższe placówki są publiczne, co zapewnia dostęp do edukacji dla wszystkich mieszkańców Chyloni.

Dodatkowo, przy ulicy Opata Hackiego znajduje się Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 2, która oferuje wsparcie edukacyjne oraz psychologiczne dla dzieci i młodzieży.

Biblioteki

W Chyloni zlokalizowane są publiczne biblioteki, które stanowią istotny element życia kulturalnego tego obszaru.

• Gdyńska Biblioteka Publiczna filia nr 12,
• Gdyńska Biblioteka Publiczna filia nr 18.

---

Oceń: Chylonia

---