Sławomir Cenckiewicz

---

Życiorys

Wykształcenie

Sławomir Cenckiewicz jest absolwentem Uniwersytetu Gdańskiego, gdzie ukończył Wydział Historyczny w 1997 roku. Jego praca magisterska, której tematem była „Geneza opozycji lewicowo-liberalnej w PRL (1956–1968)”, została napisana pod przewodnictwem prof. Romana Wapińskiego i otrzymała wyróżnienie Rektora tej uczelni. W 1987 roku stał się członkiem Federacji Młodzieży Walczącej. W 2003 roku uzyskał stopień doktora na Uniwersytecie Gdańskim, z tematem pracy „Tadeusz Katelbach (1897–1977). Biografia polityczna”, również pod patronatem prof. Wapińskiego. 7 listopada 2011 roku z rąk Wydziału Nauk Historycznych i Społecznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie otrzymał habilitację, której przewodnikowana publikacja dotyczyła Anny Walentynowicz.

Praca

W latach 90-mych XX wieku Cenckiewicz pełnił funkcję redaktora naczelnego dwumiesięcznika „Zawsze wierni”, który był wydawany przez tradycjonalistyczne Bractwo Świętego Piusa X. Między 2003 a 2005 rokiem pracował jako sekretarz w redakcji rocznika naukowego „Niepodległość” w Warszawie. Jest również członkiem redakcji kwartalnika naukowego IPN „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” z siedzibą w Rzeszowie oraz od 1999 roku członkiem Rady Porozumiewawczej Badań nad Polonią. Dwukrotnie został stypendystą Polonia Aid Foundation Trust w Londynie (w latach 2000 i 2004) oraz uzyskał grant Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku w 2000 roku. W latach 2005–2007 Cenckiewicz był stypendystą Free Speech Foundation w Chicago.

W okresie od 2001 do 2006 roku pracował w Oddziałowym Biurze Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku, gdzie zajmował stanowisko starszego specjalisty. W latach 2003–2005 był adiunktem w Instytucie Historii Uniwersytetu Gdańskiego. W latach 2006 oraz 2008 pracował w Biurze Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN oraz w Oddziałowym Biurze Edukacji Publicznej tego instytutu.

22 lipca 2006 roku minister obrony narodowej Radosław Sikorski powołał go na przewodniczącego Komisji ds. Likwidacji Wojskowych Służb Informacyjnych, którą to funkcję sprawował do 30 października 2006. Cenckiewicz współautorstwo Raportu o działaniach WSI, w tym czasie pełnił rolę doradcy wiceministra obrony narodowej Antoniego Macierewicza w zakresie organizacji Służby Kontrwywiadu Wojskowego. Od grudnia 2006 roku do stycznia 2008 roku był członkiem rady nadzorczej w państwowym przedsiębiorstwie Operator Logistyczny Paliw Płynnych Sp. z o.o., wcześniej działającym pod nazwą Naftobaza, które należy do Nafty Polskiej.

Sławomir Cenckiewicz jest autorem ponad 200 różnych publikacji naukowych oraz popularnonaukowych. Jego teksty ukazały się w licznych pismach i periodykach, takich jak „Arcana”, „Niepodległość” (Nowy Jork-Londyn-Warszawa), „Biuletyn IPN” oraz „Pamięć i Sprawiedliwość” (Warszawa), a także w „Dziejach Najnowszych” oraz innych tytułach. W 2013 roku na rynku wydawniczym zadebiutowała jego biografia Lecha Kaczyńskiego, a dodatkowo w 2013 roku ukazała się publikacja o Lechu Wałęsie pt. Wałęsa. Człowiek z teczki. W 2014 roku tygodnik „Do Rzeczy” opublikował artykuł, w którym zaprezentowano dokumenty dotyczące współpracy Witolda Kieżuna z bezpieką PRL.

Od 2009 roku Cenckiewicz prowadzi zajęcia na podyplomowym Studium Socjologii Bezpieczeństwa Wewnętrznego w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz w 2013 roku został profesorem uczelnianym w Wyższej Szkole Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu. W 2016 roku z rąk ministra obrony narodowej Antoniego Macierewicza otrzymał nominację na Pełnomocnika ds. Reformy Archiwów Wojskowych, obejmując także obowiązki dyrektora Centralnego Archiwum Wojskowego.

Cenckiewicz był również jednym z doradców prezesa IPN Karola Nawrockiego od stycznia 2022 roku oraz pełnił funkcję w Biurze Archiwum i Zarządzania Informacją Ministerstwa Spraw Zagranicznych w 2022 roku. Jego działalność w zakresie badania rosyjskich wpływów na bezpieczeństwo wewnętrzne Polski miała miejsce w Sejmie, gdzie był wybrany na przewodniczącego Państwowej Komisji do spraw badania tychże wpływów w latach 2007-2022.

Nieustannie związany z instytucją muzealną, w latach 2018-2024 był członkiem rady Muzeum Wojska Polskiego. 22 lutego 2024 roku razem z profesorem Wiesławem Wysockim zrezygnował z tej funkcji w proteście przeciwko powołaniu na dyrektora generała Bogusława Packa.

Kontrowersje

Ustawa, która stanowi fundament dla działania komisji odpowiedzialnej za badanie wpływów rosyjskich na wewnętrzne bezpieczeństwo Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od 2007 do 2022 roku, została uchwalona przez Sejm 14 kwietnia 2023 roku. Dokument ten, w związku z potencjalnym zakazem pełnienia funkcji publicznych przez komisję, zyskał przydomek od części mediów oraz publicystów jako „lex anty-Tusk” albo „lex dopaść Tuska”. Tego rodzaju interpretacje sugerują, że rzeczywistym celem ustawy miałoby być wyeliminowanie Donalda Tuska z politycznego życia. Z drugiej strony, przedstawiciele rządzących podkreślali, że ustawa ma na celu przeciwdziałanie wpływom Putina, nazywając ją „lex anty-Putin”. Jednakże, większość środowisk prawniczych krytycznie oceniła charakter tej ustawy, wskazując na jej potencjalną niezgodność z konstytucją.

Pojawiły się również zarzuty dotyczące działalności Sławomira Cenckiewicza, który jako współtwórca cyklu reportaży TVP Reset, ukazującego politykę międzynarodową oraz stosunki Polski z NATO i Rosją, miał wykorzystać materiały z Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Cenckiewicz miał dostęp do tych materiałów jako pracownik Archiwum MSZ. Produkcja spotkała się z różnorodnymi opiniami – prawicowe media wyrażały pozytywne oceny, natomiast inne twierdziły, że była to zrealizowana politycznie operacja mająca na celu atak na polityków opozycyjnych jak Donald Tusk oraz Radosław Sikorski.

Kiedy miało miejsce sejmowe głosowanie w sprawie odwołania członków komisji lex anty-Tusk, gremium ogłosiło rekomendację, w której stwierdzono, że Donald Tusk nie powinien piastować funkcji publicznych odpowiedzialnych za bezpieczeństwo państwa. Tusk w odpowiedzi na te zalecenia wyraził swoje zdziwienie, podkreślając, że sytuacja ta „cuchnie politycznie”.

Życie prywatne

Sławomir Cenckiewicz to postać o ciekawym pochodzeniu. Jest synem Ryszarda i Janiny, z domu Kubiak. Dodatkowo, jest wnukiem Mieczysława Cenckiewicza, który przed II wojną światową angażował się w działalność organizacji młodzieżowej KPP, a po 1945 roku był funkcjonariuszem MBP oraz SB MSW.

Wyrósł w dzielnicy Gdańska – Zaspa, co miało niewątpliwy wpływ na jego osobowość i życia. Cenckiewicz jest również związany z duszpasterstwem Bractwa św. Piusa X, podkreślając swoje duchowe zaangażowanie.

Publikacje

Twórczość Sławomira Cenckiewicza obejmuje szereg istotnych publikacji, które mają znaczenie dla zrozumienia historii Polski i jej społeczeństwa. Jego prace nie tylko ukazują różnorodne aspekty życia politycznego, ale również kontekst historyczny w jakim się one odbywały.

• (redakcja) Tadeusz Katelbach, Spowiedź pokolenia, przejrzał, poprawił i posłowiem opatrzył Sławomir Cenckiewicz, Gdańsk: Towarzystwo Przyjaciół Wilna i Grodna „Osobita” 2001,
• Oczami bezpieki: szkice i materiały z dziejów aparatu bezpieczeństwa PRL, Kraków: Wydawnictwo Arcana, 2004, ISBN 83-89243-76-8, wyd. 5 – Łomianki: Wydawnictwo LTW 2012,
• (redakcja) Polska emigracja polityczna: informator, wstęp Sławomir Cenckiewicz, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor” 2004,
• Tadeusz Katelbach (1897–1977): biografia polityczna, Warszawa: Wydawnictwo LTW, 2005, ISBN 83-88736-59-0,
• (wstęp) Tadeusz Katelbach, Rok złych wróżb (1943), wstęp Sławomir Cenckiewicz, red. Tomasz Boczyński, Dziekanów Leśny: Wydawnictwo LTW 2005, ISBN 83-88736-60-4,
• (redakcja) Wacław Jędrzejewicz, Polonia amerykańska w polityce polskiej: historia Komitetu Narodowego Amerykanów Polskiego Pochodzenia, wstęp i oprac. Sławomir Cenckiewicz, Łomianki: Wydawnictwo LTW 2006,
• Sławomir Cenckiewicz,Piotr Gont arczyk: SB a Lech Wałęsa. Przyczynek do biografii. Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej–Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2008. ISBN 978-83-60464-74-8. OCLC 244300822. (pol.). Brak numerów stron w książce,
• Sprawa Lecha Wałęsy, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka 2008, ISBN 978-83-7506-242-7,
• (redakcja) Operacja „Zorza II”: Służba Bezpieczeństwa i Komitet Wojewódzki PZPR wobec wizyty Jana Pawła II w Trójmieście (czerwiec 1987), red. Sławomir Cenckiewicz, Marzena Kruk, Warszawa – Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej 2008,
• Śladami bezpieki i partii. Rozprawy – Źródła – Publicystyka, Łomianki: Wydawnictwo LTW, 2009, ISBN 978-83-7565-060-0,
• Gdański Grudzień ’70, Gdańsk-Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej 2009, ISBN 978-83-7629-054-6,
• (wstęp) Kryptonim „Klan”: Służba Bezpieczeństwa wobec NSZZ „Solidarność” w Gdańsku, t. 1: Wrzesień 1980 – wrzesień 1981, oprac. Marzena Kruk, Warszawa – Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej 2010,
• Anna Solidarność. Życie i działalność Anny Walentynowicz na tle epoki (1929–2010), Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2010, ISBN 978-83-7506-507-7,
• – wydanie japońskie: Anna-no Pōrando „Rentai”. Uragiri-to shinjitsu (pis. oryg. アンナのポーランド「連帯」: 裏切りと真実), Tokio: Dōjidaisha, 2012, ISBN 978-4-88683-711-0,
• – wydanie czeskie: Anna Solidarita: život a dílo Anny Walentynowiczové na pozadí doby (1929–2010), z pol. orig. přel. David Zelinka, Praha: Volvox Globator: Ústav pro studium totalitních režimů 2016,
• Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2011, ISBN 978-83-7506-875-7,
• (wstęp) Krzysztof Wyszkowski, Głową w mur. Publicystyka polityczna, Łomianki: LTW 2012, ISBN 978-83-7565-242-0,
• (posłowie) Paweł Wieczorkiewicz, Łańcuch historii: studia i publicystyka, Łomianki: LTW 2012, ISBN 978-83-7565-256-7,
• Lech Kaczyński. Biografia polityczna 1949–2005, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2013, ISBN 978-83-7785-229-3 (pozostali autorzy: Anna Piekarska, Adam Chmielecki i Janusz Kowalski),
• Wałęsa. Człowiek z teczki, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2013, ISBN 978-83-7785-356-6,
• Atomowy szpieg. Ryszard Kukliński i wojna wywiadów, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2014, ISBN 978-83-7785-477-8,
• Stanisława Kuszelewska, Kobiety; Dziwy życia, oprac. Sławomir Cenckiewicz, Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo 2014, ISBN 978-83-7785-508-9,
• Konfidenci, Editions Spotkania, Warszawa 2015 (wspólnie z Witoldem Bagieńskim i Piotrem Woyciechowskim), ISBN 978-83-7965-104-7,
• Prezydent. Lech Kaczyński 2005–2010, Wydawnictwo Fronda, Warszawa 2016 (wspólnie z Adamem Chmieleckim), ISBN 978-83-8079-049-0,
• PułkownikIgnacy Matuszewski, Warszawa: IPN – Wojskowe Biuro Historyczne im. gen broni Kazimierza Sosnkowskiego 2017,
• Anna Walentynowicz (1929–2010) (współautor: Adam Chmielecki), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej 2017, ISBN 978-83-8098-235-2,
• Czerwona zaraza = Red plague (współautorzy: Adam Chmielecki, Krzysztof Jasiewicz, Maciej Rosalak, Jan Różdżyński, Piotr Semka, Piotr Włoczyk, Grzegorz Wołk, Piotr Zychowicz), Warszawa, Orle Pióro 2017 ISBN 978-83-938158-7-6,
• Geneza Ludowego wojska Polskiego 1943–1945, Warszawa: Akademia Sztuki Wojennej 2017, ISBN 978-83-949074-0-2,
• (wstęp) Tadeusz Katelbach, O zjednoczenie i legalizm: ostatni akt życia publicznego Kazimierza Sosnkowskiego, prolog S. Cenckiewicz, oprac. Jerzy Kirszak, Warszawa: LTW-WBH 2017, ISBN 978-83-7565-518-6,
• (współautor: Dominik Smyrgała), Tomasz Piątek i jego kłamstwa, Warszawa: Wojskowy Instytut Wydawniczy 2017 [1],
• – wersja angielska Tomasz Piątek and his lies, Wojskowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2017 [2],
• Ignacy Matuszewski, Pisma wybrane, t. 1: 1912–1942, wybór, wprowadzenie i opracowanie Sławomir Cenckiewicz, Warszawa: IPN, LTW, WBH 2019, ISBN 978-83-8098-671-8,
• Ignacy Matuszewski, Pisma wybrane, t. 2: 1943–1946, Wybór i opracowanie Sławomir Cenckiewicz, Warszawa: IPN, LTW, WBH 2019, ISBN 978-83-8098-672-5,
• Władysław Studnicki, Polska za linią Curzona, oprac. Sławomir Cenckiewicz, posłowie Piotr Zychowicz, Warszawa: Wydawnictwo Nowej Konfederacji 2021,
• Gdański Grudzień 70. Rekonstrukcja – dokumentacja – walka z pamięcią, wyd. 2, Gdańsk -; Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej 2021,
• Agentura. Wałęsa, Skubiszewski, Kieżun, Hermaszewski, Rotfeld i inni, Dziekanów Leśny, LTW, 2022, ISBN 978-83-7565-796-8,
• Transformacja. Mazowiecki, Magdalenka, Czempiński, Petelicki, WSI, Komorowski, „Afera marszałkowska”, Tusk, Dziekanów Leśny, LTW, 2022, ISBN 978-83-7565-782-1,
• Historia. „Dziadek z UB”, Ludowe Wojsko (nie)Polskie, Zychowszczyzna, Vaticanum II, Lefebvre, Bergoglio i inni, Dziekanów Leśny, LTW, 2023, ISBN 978-83-7565-823-1,
• (Współautor: Michał Rachoń), Zgoda. Rząd i służby Tuska w objęciach Putina, Transatlantic Foundation, Warszawa 2024, ISBN 978-83-972668-0-3.

Prace Sławomira Cenckiewicza przynoszą unikalne spojrzenie na kluczowe wydarzenia w historii Polski, a jego wkład w badania historyczne i biograficzne jest nieoceniony.

Filmografia

Sławomir Cenckiewicz ma na swoim koncie wiele cennych osiągnięć związanych z filmem dokumentalnym. Był odpowiedzialny za przygotowanie materiałów historycznych w projekcie pt. Konfrontacja z 2005 roku. Wspierał również produkcję telewizyjną, będąc konsultantem w programach, takich jak cykl Errata do biografii, emitowany od 2007 do 2010 roku na kanale TVP Historia. Dodatkowo, brał aktywny udział w filmach dokumentalnych, w których udzielał własnych wypowiedzi.

• 2008: TW „Bolek”, wypowiedzi autorskie,
• 2009: Towarzysz generał, wypowiedzi autorskie,
• 2010: New Poland, wypowiedzi autorskie,
• 2011: Towarzysz generał idzie na wojnę, wypowiedzi autorskie,
• 2011: Lider, wypowiedzi autorskie,
• 2012: Transformacja, wypowiedzi autorskie,
• 2013: Niosła go Polska, wypowiedzi autorskie,
• 2013: W imię syna – historia zza żelaznej kurtyny,
• 2014: Pachołki Rosji, wypowiedzi autorskie,
• 2023: Reset, serial dokumentalny (reżyseria wspólnie z Michałem Rachoniem).

Odznaczenia, wyróżnienia, nagrody

W 2007 roku Sławomir Cenckiewicz został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, w uznaniu za „wzorowe, wyjątkowo sumienne wykonywanie obowiązków wynikających z pracy zawodowej”.

Wśród nagród i wyróżnień, jakie Cenckiewicz otrzymał, można wymienić:

• 2005: Wyróżnienie w ramach Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza za książkę „Oczami bezpieki…”,
• 2005: Wyróżnienie w Konkursie Literackim im. Brutusa za „Oczami bezpieki…”,
• 2006: Nagroda im. Jerzego Łojka za „Tadeusz Katelbach…”,
• 2006: Wyróżnienie „za wybitne osiągnięcia w badaniach nad Polonią w latach 2003–2006” przyznane przez Stowarzyszenie Naukowe „Polska w Świecie”,
• 2006: Nagroda Prezesa IPN, którą przyznał dr hab. Janusz Kurtyka, za „wzorowe wykonywanie powierzonych obowiązków w zakresie pracy naukowej”,
• 2009: Tytuł „Człowiek Roku 2008” przyznany przez tygodnik „Gazeta Polska”, za publikację „SB a Lech Wałęsa. Przyczynek do biografii”, który wspólnie z Cenckiewiczem otrzymał również Piotr Gontarczyk,
• 2009: Wyróżnienie w ramach Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza za książkę „Sprawa Lecha Wałęsy”,
• 2010: Wyróżnienie przyznane przez Klub Jagielloński im. Św. Kazimierza dla historyków zajmujących się dziejami najnowszymi w ostatnich 20 latach,
• 2013: Nagroda im. Jacka Maziarskiego,
• 2015: Nagroda Czarneckiego za rok 2015, która została przyznana przez Ryszarda Czarneckiego,
• 2017: Nagroda Grzegorza I Wielkiego za rok 2016, przyznana przez czasopismo „Niezależna Gazeta Polska – Nowe Państwo”.

W kategoriach konkursów, Cenckiewicz również odniósł sukcesy:

• 2010: Nagroda w głosowaniu czytelników w 3. edycji konkursu „Książka Historyczna Roku” w ramach Nagrody im. Oskara Haleckiego za najlepszą książkę naukową poświęconą dziejom Polski i Polaków w XX wieku, za pozycję „Anna Solidarność…”,
• 2012: Nagroda w głosowaniu czytelników w 5. edycji konkursu „Książka Historyczna Roku” w ramach Nagrody im. Oskara Haleckiego, za „Długie ramię Moskwy…”,
• 2013: Nagroda w głosowaniu czytelników w 6. edycji konkursu „Książka Historyczna Roku” w ramach Nagrody im. Oskara Haleckiego, za „Lech Kaczyński…”.

---

Oceń: Sławomir Cenckiewicz

---