Jan Zieliński (historyk literatury)

---

Życiorys

Jan Zieliński jest szanowanym historykiem literatury, który w 1974 roku ukończył studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Już na początku swojej kariery zawodowej, w latach 1974–1976, pełnił funkcję sekretarza redakcji kwartalnika „Pamiętnikarstwo Polskie”. Jego związek z Instytutem Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk rozpoczął się w 1976 roku, kiedy to podjął studia doktoranckie. W 1982 roku obronił pracę doktorską, która ukazała się pod tytułem Pępek powieści: z problemów powieści autobiograficznej przełomu XIX i XX wieku.

Warto zaznaczyć, że Zieliński był zaangażowany w działalność podziemnego ruchu wydawniczego. Współpraca ta realizowała się poprzez Niezależną Oficynę Wydawniczą oraz Fundusz Inicjatyw Społecznych. Jego kariera naukowa rozwijała się również w latach 1987–1988, kiedy to otrzymał stypendium Fundacji Humboldta w Marbach am Neckar. Od 1987 roku zasiadał w redakcji „Res Publiki”.

Między 1991 a 1993 rokiem pełnił funkcję I sekretarza, a później do 1997 roku radcy ds. kultury w Ambasadzie RP w Bernie. Po zakończeniu misji dyplomatycznej pozostał w Szwajcarii, gdzie objął stanowisko wykładowcy na Uniwersytecie we Fryburgu, a w 2006 roku uzyskał habilitację. W latach 2001–2004 był beneficjentem stypendium szwajcarskiej Narodowej Fundacji Badań Naukowych SNF.

W latach 2007–2021 pełnił rolę profesora literatury powszechnej na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. W tym czasie zrealizował także projekt badawczy „Dürrenmatt i Polska” we współpracy z Szwajcarską Biblioteką Narodową w latach 2008–2011.

Zieliński jest autorem i edytorem licznych publikacji dotyczących polskiej literatury XIX i XX wieku, koncentrując się na takich postaciach jak Juliusz Słowacki oraz Cyprian Kamil Norwid. Poza tym pełnił rolę tłumacza oraz organizatora wystaw literackich. Należy do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (od 1989), Polskiego PEN Clubu (od 1990) oraz Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (od 2003). Od 2004 roku zasiada w jury Nagrody Fundacji Kościelskich.

Życie prywatne

Jan Zieliński był mężem Alicji Skarbińskiej-Zielińskiej, która pełniła rolę tłumaczki literatury pięknej z języka angielskiego w latach 1949–2017. Jego życie osobiste zmieniło się w roku 2020, kiedy to poślubił Marię Strarz-Zielińską, znaną jako założycielkę oraz szefową Agencji Literackiej GRAAL.

Twórczość

Prace historyczno-literackie i historyczne

Jan Zieliński, jako historyk literatury, ma na swoim koncie wiele znaczących dzieł, które przyczyniły się do zgłębienia wiedzy na temat literatury polskiej. Wśród jego prac można wymienić:

• Pępek powieści: z problemów powieści autobiograficznej przełomu XIX i XX wieku (1983),
• Leksykon polskiej literatury emigracyjnej (1989) − pierwsze wydanie pod pseudonimem „Jan Kowalski”, II wydanie 1990,
• Ludwig von Tetmajer Przerwa 1850-1905. Gründer der EMPA, Pionier der Materialprüfung und -forschung (1995) − przekład węgierski 1995,
• Józef Czapski: krótki przewodnik po długim życiu (1997),
• Nasza Szwajcaria: przewodnik śladami Polaków (1999),
• SzatAnioł: powikłane życie Juliusza Słowackiego (2000) − II wydanie rozszerzone jako Słowacki − SzatAnioł (2009),
• Rekontra i inne mackiewicziana (2004),
• Obraz pogodnej śmierci: Norwid, Rafael, Maratti i Śmierć świętego Józefa (2010),
• Kościelscy: ród, fundacja, nagroda (2011) − razem z Wojciechem Klasem,
• Szkatułki Newerlego (2012),
• Magiczne Oświecenie (2022).

Prace edytorskie

Wielu autorów literackich ma zaszczyt, że Jan Zieliński zajmował się ich dziełami w swoich pracach edytorskich. Do najważniejszych z nich należą:

• Aleksander Wat Wiersze wybrane (1987) − z Anną Micińską,
• Wystan Hugh Auden Ręka farbiarza i inne eseje (1988) − z Michałem Sprusińskim,
• Józef Czapski Czytając (1989, 2015),
• Józef Wittlin Pisma pośmiertne i inne eseje (1991),
• Aleksander Wat Poezje zebrane (1992) − z Anną Micińską,
• Aleksander Wat Bezrobotny Lucyfer i inne opowieści (1993) − z Włodzimierzem Boleckim,
• Jerzy Giedroyc, Andrzej Bobkowski Listy 1946-1961 (1997),
• Aleksander Wat Kobiety z Monte Olivetto: dramat w trzech aktach, pięciu odsłonach (2000),
• Memoriał Newerlego (2003),
• Jerzy Stempowski Zapiski dla zjawy oraz Zapiski z podróży do Delfinatu (2004),
• Andrzej Bobkowski Tobie zapisuję Europę: listy do Jarosława Iwaszkiewicza (2009),
• Joanna Pollakówna Wiersze zebrane (2012),
• Aleksander Wat Notatniki (2015) − z Adamem Dziadkiem,
• Zygmunt Lubicz-Zaleski (2016) Relikwiarz buchenwaldzki,
• Kazimiera Iłłakowiczówna (2019) Pod obcym niebem. 33 wczesne utwory.

Tłumaczenia

Jan Zieliński nie tylko tworzył własne prace, ale także tłumaczył utwory zagranicznych autorów. Wśród jego tłumaczeń znajdują się:

• Philip K. Dick Słoneczna loteria (Solar Lottery, 1981),
• Philip Roth Praska orgia (The Prague Orgy, 1988),
• Philip Roth Cień pisarza (The Ghost Writer, 1991),
• Richard Brautigan Upadek sombrera: powieść japońska (Sombrero Fallout, 1992),
• Christopher Isherwood Samotność (1993) − II wydanie jako Samotny mężczyzna (A Single Man, 2010),
• James Jones Wesoły miesiąc maj (The Merry Month of May, 1993),
• Jerzy Stempowski Zapiski dla zjawy oraz Zapiski z podróży do Delfinatu (Notes pour une ombre suivi de Notes d’un voyage dans le Dauphiné, 2004).

Wystawy

Jan Zieliński aktywnie uczestniczył w organizacji wystaw, które były ważnymi wydarzeniami kulturalnymi. Jego osiągnięcia w tej dziedzinie obejmują:

• 75-lecie stosunków dyplomatycznych polsko-szwajcarskich (Ambasada RP w Bernie 1994, Muzeum Polskie w Rapperswilu 1995, Biblioteka Narodowa 1996),
• Słowacki en Suisse (z Jackiem Sygnarskim, Bibliothèque cantonale et universitaire, Fryburg, 1999),
• Wiek Wata (z Katarzyną Raczkowską, Biblioteka Narodowa, 2000),
• KONTRA. W setną rocznicę urodzin Józefa Mackiewicza (z Marią Dorotą Pieńkowską, Muzeum Literatury, 2002),
• Żywe wiązanie. W stulecie Igora Newerlego (z Grażyną Kasą, Biblioteka Narodowa, 2003),
• Faces, facettes & grimaces de Witold Gombrowicz (z Jeanem Musy, Salon international du livre, Genewa, 2004).

Nagrody

Jan Zieliński, wybitny historyk literatury, zdobył uznanie dzięki swojemu wkładowi w dziedzinę literacką, co potwierdzają liczne nagrody i wyróżnienia przyznane mu w ciągu jego kariery.

• W 1987 roku otrzymał nagrodę za esej im. O. Maksymiliana Kolbe i Reinholda Schneidera, która miała miejsce w Frankfurcie nad Menem,
• dziesięć lat później, w 2007 roku, zdobył nagrodę edytorską „Zeszytów Literackich” w Warszawie,
• w 2013 roku uhonorowano go Europejską Nagrodą Literacką im. Petrarki w Paryżu.

---

Oceń: Jan Zieliński (historyk literatury)

---