Anna Podhajska

---

Droga życiowa i kariera naukowa

Anna Podhajska wykształcenie średnie ukończyła w I Liceum Ogólnokształcącym im. Mikołaja Kopernika w Gdańsku w 1955 roku. Następnie, w 1964 roku, uzyskała dyplom ukończenia studiów lekarskich na Akademii Medycznej w Gdańsku, a cztery lata później doctoryzowała się w tej samej instytucji, pracując w Zakładzie Mikrobiologii Lekarskiej pod kierownictwem prof. Stefana Kryńskiego. W 1970 roku rozpoczęła pracę na Wydziale Biologii Uniwersytetu Gdańskiego, u boku prof. Karola Taylora, który właśnie wrócił z długotrwałego stażu w Stanach Zjednoczonych u prof. Wacława Szybalskiego.

W latach 1974–1975 Anna Podhajska odbyła stypendium w Instytucie Biologii Molekularnej w Genewie, a jesienią 1981 roku przeniosła się do amerykańskiego Laboratorium Badań nad Rakiem, znanego jako McArdle Laboratory for Cancer Research, w Madison w Wisconsin. W laboratorium prof. Szybalskiego pracowała przez trzy lata, a następnie aż przez dziesięć lat, co roku spędzając jeden semestr w Uniwersytecie Gdańskim i drugi semestr prowadząc badania naukowe.

Badania, którymi się zajmowała, dotyczyły kilku innowacyjnych koncepcji, między innymi:

• wykorzystania dominujących negatywnych mutacji do hamowania zakażeń wirusowych, co poskutkowało otrzymaniem patentu (wspólnie z prof. Szybalskim) na metody zwalczania infekcji wirusowych, w tym u roślin,
• konstrukcji uniwersalnych enzymów restrykcyjnych,
• konstrukcji wektorów sterowanych odwracalnym promoterem.

Efektem jej współpracy z prof. Szybalskim były liczne publikacje oraz staże naukowe dla polskich doktorantów w Madison, co przyczyniło się do wzrostu liczby doktoratów, patentów oraz prac naukowych w Polsce.

W Gdańsku, jej laboratorium zajmowało się badaniem systemów restrykcyjno-modyfikacyjnych, które początkowo finansowane były przez amerykańską firmę New England Biolabs. W 1992 roku, razem z prof. Karolem Taylorem, opracowała koncepcję utworzenia Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego oraz Akademii Medycznej w Gdańsku, co miało miejsce w 1993 roku. W latach 1993–1996 pełniła funkcję prodziekana tego wydziału. Co roku organizowała Letnie Szkoły Biotechnologii, które były pionierskim pomysłem w Polsce, a ich finansowanie zapewniały znaczące firmy takie jak Beckman i Promega z Madison.

Anna Podhajska przyczyniła się do rozbudowy i modernizacji wydziału, który zyskał nowoczesny sprzęt laboratoryjny. W dniu 16 grudnia 1996 roku uzyskała tytuł naukowy profesora i od tego momentu kierowała Katedrą Biotechnologii w Międzyuczelnianym Wydziale Biotechnologii UG i GUMed. Na swojej drodze akademickiej była promotorem 81 prac magisterskich, 20 prac doktorskich oraz 2 habilitacyjnych, które zostały pomyślnie ukończone.

Praca naukowa

W obszarze badań naukowych Anna Podhajska zajmuje się różnorodnymi istotnymi zagadnieniami, które mają znaczenie zarówno w biologii molekularnej, jak i w diagnostyce medycznej:

• właściwości i zastosowanie enzymów restrykcyjnych oraz modyfikacyjnych klasy IIS,
• badania nad systemami restrykcyjno-modyfikacyjnymi bakterii oraz sinic, analizując je w kontekście taksonomii i ewolucji,
• diagnostyka molekularna chorób wirusowych, bakteryjnych i nowotworowych,
• genetyczne oraz molekularne podstawy roli protoonkogenów w procesu powstawania nowotworów,
• fotodynamiczna diagnostyka oraz terapia nowotworów,
• badania nad hemolizynami z rodzaju Klebsiella,
• technologia produkcji substancji biologicznie aktywnych, które znajdują zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym.

Działalność organizacyjna

Anna Podhajska wniosła istotny wkład w rozwój organizacji biotechnologicznych i naukowych. Finansując swoje laboratorium, wykorzystała środki z własnej produkcji enzymatycznej i biotechnologicznej, co pozwoliło jej na samodzielne prowadzenie badań.

Jako jedna z inicjatorek, miała istotny wpływ na utworzenie Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii w ramach Uniwersytetu Gdańskiego oraz Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Jej zaangażowanie w ten projekt przyczyniło się do zacieśnienia współpracy między różnymi instytucjami edukacyjnymi.

Warto również wspomnieć, że była inicjatorką powołania Centrum Transferu Technologii, którego celem jest wsparcie przedsięwzięć komercyjnych. Centrum to pośredniczy w pozyskiwaniu funduszy na zakup nowoczesnej aparatury badawczej, co znacząco wspomaga rozwój innowacyjnych projektów.

Podhajska odegrała również kluczową rolę w powstaniu Pomorskiego Parku Naukowo Technologicznego w Gdyni, który stwarza warunki dla rozwoju nowoczesnych technologii. Park ten koncentruje się na biotechnologii, ochronie środowiska, informatyce oraz wzornictwie przemysłowym, wspierając rozwój regionalnej i krajowej gospodarki.

Na koniec, warto zwrócić uwagę na jej kadencję jako Wiceprezydenta międzynarodowego stowarzyszenia ScanBalt Network, działającego w obszarze badań, nauki i innowacji w regionie Bałtyku w latach 2002–2005, co potwierdza jej zaangażowanie na polu międzynarodowej współpracy badawczej.

Udział w gremiach naukowych

Rady naukowe

W latach 1992–2002 Anna Podhajska była aktywnym członkiem Rady Naukowej Instytutu Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni, gdzie przyczyniała się do rozwoju badań w obszarze medycyny tropikalnej. Również w latach 1996–2002 była członkiem Rady Naukowej Instytutu Surowic i Szczepionek, co świadczy o jej zaangażowaniu w zagadnienia dotyczące immunologii i szczepień. Warto również zauważyć, że w latach 1999–2002 uczestniczyła w pracach Rady Naukowej Centrum Mikrobiologii i Wirusologii PAN w Łodzi, a także pełniła funkcję członka Komitetu Biotechnologii przy Prezydium PAN w dwóch kadencjach: od 1996 do 1998 i od 2002 do 2006. Dodatkowo, w latach 2003–2006 służyła jako wiceprzewodnicząca Rady Naukowej Biblioteki Gdańskiej PAN, co pokazuje jej wszechstronność oraz zaangażowanie w różne aspekty nauki.

Towarzystwa naukowe

Anna Podhajska aktywnie uczestniczy w pracach różnorodnych towarzystw naukowych, co świadczy o jej szerokich zainteresowaniach oraz profesjonalnym zaangażowaniu. Należy do Polskiego Towarzystwa Mikrobiologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Genetycznego, gdzie dzieli się swoją wiedzą i doświadczeniem. Jest również członkiem European Association of Pharma Biotechnology oraz American Association for the Advancement of Science, co pozwala jej na współpracę z międzynarodowymi specjalistami w dziedzinie biologii i biotechnologii.

Grupy ekspertów i jury

W dziedzinie biotechnologii Anna Podhajska pełni również ważne funkcje eksperckie. Od 2001 roku jest przewodniczącą grupy ekspertów działającej przy Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej w Poznaniu, co umożliwia jej wpływanie na jakość kształcenia w tej dziedzinie. Ponadto, w latach 2001–2005 przewodniczyła Jury Konkursu L’Oreal dla Kobiet i Nauki, wspierając utalentowane kobiety w nauce i promując ich osiągnięcia.

Komitety redakcyjne czasopism fachowych

Podhajska jest również aktywna w sferze publikacji naukowych, pełniąc rolę w komitetach redakcyjnych różnych czasopism. Jest członkiem redakcji Międzynarodowego Czasopisma GENE, a także Polskiego Czasopisma Biotechnologicznego i Acta Microbiologica Polonica. Ponadto, współpracuje z Polish Journal of Cosmetology, co dowodzi jej różnorodnych zainteresowań naukowych oraz zaangażowania w wysokiej jakości publikacje dotyczące biotechnologii i mikrobiologii.

Nagrody i odznaczenia

Osoba, o której mowa, zdobyła kilkanaście nagród rektora Uniwersytetu Gdańskiego za wyjątkową pracę badawczą oraz efektywność w działalności naukowo-wychowawczej w latach 1970–2000.

W 1973 roku otrzymała zespołową nagrodę I stopnia przyznaną przez Naczelną Organizację Techniczną, a także tytuł Mistrza Techniki. W ciągu swojej kariery, zdobyła również nagrody ministra w latach 1976, 1980 i 1987, wyróżniając się znaczącymi osiągnięciami w pracy organizacyjnej i badawczej.

W 1987 roku uhonorowano ją Złotym Krzyżem Zasługi, a w 1995 roku Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Jej wkład w rozwój nauki został także doceniony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski w 2000 roku.

W 1999 roku zdobyła nagrodę podczas I Kongresu Biotechnologii za swoje osiągnięcia w dziedzinie komercjalizacji biotechnologii. W 2000 roku zajęła drugie miejsce we francusko-europejskim plebiscycie Fundacji Heleny Rubinstein Award, organizowanym przez firmę l’Oréal w Paryżu, uzyskując tytuł Najlepszej Kobiety Naukowca.

W 2001 roku przyznano jej Medal Marii Skłodowskiej-Curie, a w 2002 roku tytuł Kobieta przedsiębiorcza nadany przez Przegląd Techniczny. W tym samym roku zdobyła także Złotą Żyrafę za styl kreowania myśli technicznej.

Jej osiągnięcia zostały dodatkowo zwieńczone Złotym Medalem na Międzynarodowej Wystawie Wynalazków INNOWACJE 2003 w kategorii Medycyna i Biotechnologia, a w 2004 roku zdobyła nagrodę Ministra Nauki za swoje międzynarodowe osiągnięcia wynalazcze.

Na koniec, należy wspomnieć o niemałym zaszczycie otrzymania tramwaju im. prof. Anny Podhajskiej, który został uhonorowany w Gdańsku, stanowiąc symbol jej wkładu w naukę i edukację.

---

Oceń: Anna Podhajska

---