Stanisław Baranowski (glacjolog)

---

Dzieciństwo i młodość

Stanisław Baranowski przyszedł na świat w Gdyni, w rodzinie, gdzie matka była nauczycielką, a ojciec inżynierem elektrykiem, który pracował w Porcie Gdyńskim. Niestety, jego ojciec został zamordowany w obozie Auschwitz-Birkenau w 1941 roku. W czasie II wojny światowej Stanisław spędził swoje dzieciństwo na Podkarpaciu, w małej wsi Pustynia, znajdującej się w pobliżu Dębicy, gdzie rozpoczął swoją edukację w szkole podstawowej.

Po zakończeniu wojny, Baranowski kontynuował naukę w Kórniku koło Poznania, gdzie ukończył szkołę średnią i zdobył świadectwo dojrzałości w 1951 roku. W tym samym roku rozpoczął studia geograficzne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jego dalsza edukacja prowadziła go na Uniwersytet Wrocławski, gdzie od 1953 do 1955 roku specjalizował się w meteorologii i klimatologii. To właśnie tam, pod opieką prof. Aleksandra Kosiby, wykonał swoją pracę magisterską, która dotyczyła intensywnych opadów śnieżnych na Śląsku.

Kariera naukowa

Po ukończeniu studiów magisterskich Stanisław Baranowski rozpoczął swoją karierę na Uniwersytecie Wrocławskim, gdzie najpierw pracował jako obserwator w Obserwatorium Meteorologicznym tej uczelni. Wkrótce zaangażował się w badania niwalne w Sudetach oraz aktynometryczne, które były inicjowane przez znanego profesora Aleksandra Kosibę. Jego praca w tych obszarach rozpoczęła się od roku 1957, kiedy to, we współpracy z MRG i MWG, uczestniczył w polarnych wyprawach na Spitsbergen pod kierownictwem Stanisława Siedleckiego, w tym w szczególności w zimowej ekspedycji w latach 1957/1958.

W 1962 roku zaproszony przez Imperial College w Londynie, wziął udział w letniej wyprawie brytyjskiej na Spitsbergen. Materiały zebrane podczas tych ekspedycji stały się bazą do przygotowania dysertacji zatytułowanej „Termika tundry peryglacjalnej SW Spitsbergenu”, dzięki której w 1964 roku uzyskał tytuł doktora nauk przyrodniczych na Uniwersytecie Wrocławskim, mając za promotora prof. Aleksandra Kosibę. Praca ta została opublikowana w Wydawnictwie Uniwersytetu Wrocławskiego w 1968 roku.

W 1966 roku Stanisław Baranowski zdobył stypendium przyznawane przez British Council, co umożliwiło mu odbycie stażu w Scott Polar Research Institute w Cambridge, jak również w Stacji Glacjologicznej Tarfala w szwedzkiej Laponii, gdzie pracował z wybitnymi glacjologami, takimi jak Q. Robin i V. Schytt. 1 października 1967 roku objął stanowisko adiunkta w Katedrze Geografii Fizycznej na Uniwersytecie Wrocławskim, gdzie kierownikiem był prof. Alfred Jahn. W 1969 roku zainaugurował działalność stacji terenowej Katedry Geografii Fizycznej na terenie Zieleńca w Górach Bystrzyckich, dedykowanej kompleksowym badaniom geomorfologicznym, klimatologicznym, a także realizującym kursy terenowe z zakresu geografii fizycznej.

Wyprawy naukowe

W latach 1970–1974 Stanisław Baranowski był kierownikiem pięcioletniego cyklu corocznych ekspedycji naukowych na Spitsbergen, które organizowano we współpracy z Uniwersytetem Wrocławskim oraz Instytutem Geofizyki PAN z Warszawy. W większości lat, z wyjątkiem 1972 roku, aktywnie uczestniczył w tych wyprawach. Badania, które prowadził, koncentrowały się na zagadnieniach glaciologicznych, meteorologicznych i hydrologicznych w rejonie lodowca Werenskiolda. Z jego inicjatywy, w 1971 roku, wzniesiono drewniany domek na przedpolu lodowca, co przyczyniło się do utworzenia Stacji Polarnej Uniwersytetu Wrocławskiego na Spitsbergenie.

Kiedy prof. Aleksander Kosiba przeszedł na emeryturę w 1971 roku, Baranowski objął kierownictwo Zakładu Meteorologii i Klimatologii w Instytucie Geograficznym Uniwersytetu Wrocławskiego, uzyskując jednocześnie tytuł docenta. W tym czasie podjął badania dotyczące klimatu lokalnego, szczególnie w aglomeracji wrocławskiej, a także pokrywy śnieżnej w Sudetach, w tym Karkonoszach i Masywie Śnieżnika. Był także zaangażowany w automatyzację pomiarów meteorologicznych. Po pożarze schroniska na Szrenicy, gdzie mieściło się obserwatorium meteorologiczne Uniwersytetu, rozpoczął działania na rzecz zbudowania nowego obiektu.

W 1976 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie rozprawy dotyczącej lodowców subpolarnych na Spitsbergenie. Niedługo po habilitacji, pod koniec 1977 roku, wyruszył na ekspedycję antarktyczną na Wyspę Króla Jerzego w Szetlandach Południowych.

Śmierć i upamiętnienie

W 1977 roku podczas jednej z ekspedycji na Wyspę Króla Jerzego, Stanisław Baranowski doświadczył tragicznego wypadku. W nocy, w trakcie snu, doszło do zatrucia gazem, który wydobywał się z nieszczelnej butli. Choć na miejscu, w Polskiej Stacji Antarktycznej im. H. Arctowskiego, a także w argentyńskiej bazie w Ushuaia udzielono mu szybkiej pomocy medycznej, niestety nie udało się go wybudzić. Dalsze próby leczenia, zarówno w Argentynie, jak i w Polsce, okazały się bezskuteczne. Po około ośmiu miesiącach od feralnego zdarzenia, Stanisław Baranowski zmarł 27 sierpnia 1978 roku. Jego ostatnim miejscem spoczynku stał się Cmentarz Grabiszyński w Wrocławiu.

Jako założyciel stacji naukowej Uniwersytetu Wrocławskiego na przedpolu lodowca Wereskiolda na Spitsbergenie, poświęcił wiele lat pracy badawczej w dziedzinie glacjologii i geomorfologii, co przyczyniło się do upamiętnienia jego osoby. W jego hołdzie umieszczono tablicę w Polskiej Stacji Antarktycznej im. H. Arctowskiego na Wyspie Króla Jerzego. Jego imieniem nazwano również ważne miejsca, takie jak Przylądek Baranowskiego na Spitsbergenie, a także Lodowiec Baranowskiego i Zatokę Staszka na Wyspie Króla Jerzego.

---

Oceń: Stanisław Baranowski (glacjolog)

---