Źródło Marii (kapliczka)

---

Wcześniejsze dzieje miejsca

Miejsce, gdzie obecnie zlokalizowana jest kapliczka Źródło Marii, stanowi jedno z wielu źródeł rzeki Kaczej. To źródło czerpie swoją nazwę od pobliskiej wsi Kack, która dzisiaj znana jest jako Wielki Kack, będąca częścią Gdyni. Miejscowa ludność kaszubska określała to źródło mianem Brzãczka (Brzęczka), co nawiązuje do charakterystycznego, głośnego brzęczenia wody, która spływa po kamieniach i gałęziach drzew.

W roku 1871 pruski administrator tych terenów, który rezydował w Mostach, postanowił nadać temu miejscu nazwę Kaiser Quelle (Cesarskie Źródło). Często spotykana była również pisownia Kaiserquell, co wynikało z tego, że władze pruskie wzniosły w tym miejscu popiersie cesarza Wilhelma I Hohenzollerna, umieszczone na specjalnym postumencie. W związku z tym miejscowość stawała się miejscem organizacji ludowych festynów. Po odzyskaniu niepodległości, w lutym 1920 roku, teren ten powrócił do Polski, co wiązało się z usunięciem pomnika.

Budowa kapliczki

W roku 1921 na tym terenie budowano polską linię kolejową, która miała łączyć Gdynię z Kokoszkami, mijając Wolne Miasto Gdańsk. W trakcie prac doszło do niebezpiecznego incydentu. Robotnicy, zajmując się wzmacnianiem darni skarpy, korzystali z wagoników, przez które transportowano materiał z kierunku Osowy. Otoczenie stanowiły drzewa, a droga była bardzo kręta, co wpływało na widoczność. Niespodziewanie jeden z wagoników oderwał się od reszty i ruszył w stronę grupy robotników, którzy w danym momencie mieli przerwę obiadową i spędzali czas przy torach. Na szczęście, usłyszeli oni zbliżający się hałas i zdążyli uciec przed wagonikiem, który jechał z dużą prędkością.

Robotnicy poczuli, że uratowali swoje życie dzięki interwencji Najświętszej Marii Panny i w akcie wdzięczności postanowili zbudować kapliczkę z Jej figurą, umieszczoną na kamiennym postumencie w centralnym punkcie stawu przy źródełku. Uroczystość poświęcenia kapliczki miała miejsce 3 maja 1922 roku, a dokonał jej ks. Melchior Bałach, pierwszy proboszcz parafii św. Wawrzyńca z Wielkiego Kacka. Na postumencie zamieszczono napisy: „Pod Twą obronę” i „Nie damy ziemi, skąd nasz ród”, które wciąż są widoczne. Miejsce to, nazywane odtąd Źródłem Marii, zyskało status miejsca kultu religijnego, a w pobliskim wzgórzu, nazwanym Tanzalą (od tanc-sala), organizowano ludowe zabawy.

Pierwsza figura umieszczona w kapliczce została rozbita przez Niemców w roku 1939. W okresie okupacji postawiono drugą figurę, jednak w marcu 1945 roku została zniszczona przez żołnierzy sowieckich, którzy strzelali do niej dla zabawy. W 1946 roku nastąpiła odbudowa kapliczki, a figura, tym razem trzecia, została postawiona przez p. Jacha. Po pięciu latach została wymieniona na nową, a w 1968 roku Jan Skwiercz ufundował kolejną figurę, biało-błękitną, umieszczoną w szklanej obudowie. W sierpniu 2006 roku figura ta została zastąpiona nową, większą, stylizowaną na pierwotny posąg, bez obudowy, a poprzednia umieszczona została w kruchcie bocznej kościoła św. Wawrzyńca.

W styczniu 2018 roku kapliczka ponownie stała się celem wandali i figura została zniszczona po raz trzeci. Na jej miejscu postawiono nową, identyczną jak wcześniejsza. Osoby odpowiedzialne za opiekę nad kapliczką zostały uhonorowane medalem 70-lecia Gdyni: Janina Jaszdzewska, Albert Ślęga i Halina Kaczoń.

Popularność

Źródło Marii stanowi istotny punkt na mapie Gdyni, przyciągające licznych pielgrzymów oraz spacerowiczów. Wielu z nich oprócz modlitwy korzysta z wody źródlanej, znanej z cudownych właściwości uzdrawiających.

W latach sześćdziesiątych powstało ujęcie wody, umożliwiające jej czerpanie z wodotrysku zlokalizowanego na cokole przed kapliczką. Woda ta pochodzi z głębokiego źródła, znajdującego się 80 metrów pod powierzchnią ziemi. W maju, w każdy wtorek, organizowane są nabożeństwa majowe w języku kaszubskim, a szczególne Msze św. odprawiane są 3 maja oraz 15 sierpnia. Jest to jedyna kapliczka przydrożna w Gdyni, w której w XXI wieku odbywają się regularne nabożeństwa.

Wzrost popularności tego miejsca przyczynił się do nazwania wypływającego stąd potoku nazwą Źródło Marii, na odcinku od źródła do punktu, w którym w Krykulcu wpływa do niego mniejszy potok, zwany również Kaczą, mający swoje źródło w Bojanie. Szeroki bieg rzeki, aż do jej ujścia do Zatoki Gdańskiej w Orłowie, również zachowuje nazwę Kacza.

W Wielkim Kacku, główna ulica dawnej wsi, prowadząca w kierunku lewym od końca ul. Wielkopolskiej, obok kościoła św. Wawrzyńca, została nazwana ulicą Źródło Marii. Począwszy od lat 70., dojazd do kapliczki praktycznie odcina Obwodnica Trójmiasta, niemniej jednak dostęp jest możliwy przez osiedle Fikakowo, ulicą Gryfa Pomorskiego, bądź ulicą Górniczą, i następnie przez wiadukt na końcu ul. Lipowej.

W trakcie budowy magistrali węglowej w 1930 roku, linia kolejowa została przesunięta o 600 metrów, co spowodowało, że obok kapliczki powstała leśna droga. Na terenie Źródła Marii krzyżują się dwa szlaki turystyczne: żółty, zwany Szlakiem Trójmiejskim, oraz czarny, nazywany Szlakiem Źródła Marii. Udogodnienia takie jak ławki i miejsca parkingowe również są dostępne w tym regionie.

Warto zaznaczyć, iż jest to jedyna kapliczka w Gdyni, która jest wyszczególniana na mapach miasta wydawanych przez PPWK, oznaczana sygnaturą kaplicy.

---

Oceń: Źródło Marii (kapliczka)

---