Dworzec Morski w Gdyni

---

Historia projektu

Budowla ta została zaprojektowana przez katowicki oddział berlińskiej firmy Dyckerhoff & Widmann. W realizacji projektu wzięła udział firma Skąpski, Wolski, Wiśniewski, która odpowiedzialna była za prace budowlane. Fasada dworca wyróżniała się stylem modernistycznym, ozdobioną dwiema płaskorzeźbami przedstawiającymi polskie orły.

Hala główna tego obiektu chroniona była przez czworokątną cienkościenną kopułę żelbetową, natomiast w jej zwieńczeniu umieszczono świetlik w formie ostrosłupa. Wnętrze dworca zaskakiwało obecnością tablic upamiętniających wiele istotnych postaci, w tym marszałka Piłsudskiego oraz prezydenta RP Ignacego Mościckiego. Dodatkowo, zamontowane były dwie tablice pamiątkowe, które oddawały hołd historii budowy portu oraz jego twórcom, a ich fundatorami były gdyńskie środowiska gospodarcze.

Obiekt o imponującej powierzchni 2,5 tys. m², został wyposażony w niezbędne urządzenia, które ułatwiały przyjmowanie i odprawę pasażerów, jak również obsługę poczty i bagażu, w tym obsługę celną oraz paszportową.

Obok dworca znajduję się również Magazyn Tranzytowy, którego projekt powstał dzięki architektowi Wacławowi Tomaszewskiemu. Jego powierzchnia wynosi 5200 m², a w czasach przedwojennych usługi w tym obiekcie świadczyły firmy takie jak „Aukcje Owocowe” oraz „Warta. Towarzystwo Ekspedycyjne”.

Do 1939

Dworzec Morski w Gdyni, otwarty w dniu 8 grudnia 1933 roku, poświęcony przez biskupa chełmińskiego Okoniewskiego, odgrywał kluczową rolę w rozwoju portu. Uroczystość ta była znaczącym wydarzeniem, w którym uczestniczyli przedstawiciele władz, w tym minister przemysłu i handlu Ferdynand Zarzycki, ministrowie: Józef Beck, Emil Kaliński, Bronisław Nakoniecznikow-Klukowski oraz innych wpływowych osobistości, takich jak Władysław Marian Zawadzki, Kazimierz Papée czy generał Gustaw Orlicz-Dreszer.

Główne wejście dworca znajdowało się przy porcie gdyńskim i pełniło funkcję głównej bazy pasażerskiej dla floty transatlantyckiej „G-A-L”, która obsługiwała linie do Nowego Jorku oraz Południowej Ameryki. Dworzec był również wyposażony w bocznicę kolejową, która służyła do transportu ludzi i towarów.

W okresie międzywojennym, gmach dworca stał się miejscem różnorodnych wydarzeń, takich jak niedzielne nabożeństwa dla pracowników portu oraz GUM w Gdyni, które były celebrowane przez kapelana portowego. W przestronnej hali naszego dworca organizowano nie tylko elitarne bale sylwestrowe, ale również zabawy ludowe, sporty, wiece i widowiska, co przyczyniało się do integracji lokalnej społeczności.

1939-1945

W okresie II wojny światowej dworzec morski w Gdyni przeszedł znaczne zmiany, które wpłynęły na jego pierwotną funkcję i architekturę. Po zajęciu miasta, które miało miejsce 14 września 1939 roku, doszło do brutalnego usunięcia narodowych symboli z fasady budynku. W ramach tych działań strącono liczne płaskorzeźby orłów oraz pamiątkowe tablice.

W wyniku prowadzonych działań, z głównego holu zniknęły także wizerunki ważnych postaci historycznych, takich jak prezydent Mościcki oraz marszałek Piłsudski. Niezwykle znaczącym wydarzeniem była 9 października 1943 roku, kiedy to podczas alianckich bombardowań portu, zniszczeniu uległa część hali pasażerskiej, a konkretnie północno-zachodni narożnik oraz ściana przy Nabrzeżu Francuskim.

W ramach dokonywanych napraw, uszkodzenia budynku zostały jedynie prowizorycznie naprawione. Z racji poważnych uszkodzeń fundamentów, niemożliwe stało się posadowienie betonowych elementów konstrukcyjnych w pierwotnym kształcie, co uniemożliwiło odtworzenie oryginalnej bryły budynku. Do 2013 roku można było zaobserwować brak górnego lewego narożnika budowli, co było oględnie widoczne.

We wnętrzu natomiast, w holu, można było dostrzec brak galerii po lewej stronie od wejścia, co wprowadzało zauważalną asymetrię w innych elementach wystroju oraz konstrukcji całego obiektu.

Po 1945

Po zakończeniu II wojny światowej, gmach Dworca Morskiego w Gdyni zyskał nowe funkcje, stając się siedzibą takich instytucji jak Kapitanat Portu oraz biura polskich linii transatlantyckich GAL, a także urząd pocztowo-telegraficzny. Niestety sytuacja polityczna w kraju doprowadziła do tego, że budynek szybko stracił na znaczeniu. Przez wiele miesięcy z Dworca Morskiego wyruszał jedynie pusty transatlantyk MS Batory, co przejawiało się tłumami ludzi przybywających na pożegnania. Na każdej takiej ceremonii obecne były orkiestry oraz oficjele, a pasażerowie mogli wejść na pokład statku dopiero w Kopenhadze i Southampton.

Rok 1957 przyniósł jednak przełom, zwłaszcza po śmierci Stalina. Wznowienie ruchu pasażerskiego wymusiło na Zarządzie Portu Gdynia przywrócenie do życia tradycyjnej funkcji Dworca Morskiego, co wiązało się jednak z problemem, ponieważ część pomieszczeń zajmował wówczas Urząd Pocztowy nr 5. W latach 70. XX wieku w obiekcie zaczęły działać różne instytucje, takie jak Wydział Usług Żeglugowych Zarządu Portu Gdynia, Urząd Celny, a także biuro firmy C. Hartwig oraz ekspedycja PKP.

W 1976 roku na ścianie budynku zainstalowano tablicę upamiętniającą inżyniera Eugeniusza Kwiatkowskiego, co symbolizowało uznanie dla jego wkładu w rozwój portu. Po 1987 roku, w wyniku wstrzymania transatlantyckiej żeglugi przez polskich armatorów, Dworzec Morski stracił swoją pierwotną rolę. Budynek stał się wówczas biurowcem dla różnych firm oraz instytucji portowych, a część jego przestrzeni została przekształcona w magazyn.

Warto zaznaczyć, że 24 kwietnia 1990 roku Dworzec Morski został wpisany do rejestru zabytków, a w późniejszych latach również przyległe do niego budynki portowe uzyskały to honorowe miano.

Współcześnie

Od lat 90. XX wieku, przy zwanym Nabrzeżu Francuskim, cumują w Gdyni duże statki wycieczkowe, które przyciągają uwagę turystów i mieszkańców.

W 2005 roku zrealizowano projekt SEBTrans-Link, który miał na celu przygotowanie koncepcji rewitalizacji Dworca Morskiego. Celem tego przedsięwzięcia było przywrócenie budynkowi jego oryginalnego wyglądu architektonicznego. W chwili obecnej, statki wycieczkowe, które przybywają do Gdyni, korzystają z Nabrzeży Holenderskiego oraz Francuskiego, które zlokalizowane są po obu stronach Dworca Morskiego. Mniejsze jednostki znaleźć można przy Molu Południowym.

Z dniem 3 czerwca 2009 roku w budynku Dworca Morskiego zainstalowano biuro Check-in promów do Helsinek oraz Travemünde, należące do armatora Finnlines.

W maju 2013 roku rozpoczął się remont, którego całkowity koszt wyniósł 43,9 miliona złotych. Prace te przywróciły oryginalny kształt bryły budynku i dostosowały go do rosnących potrzeb powstającego Muzeum Emigracji. Muzeum koncentruje się na prezentowaniu losów oraz doświadczeń polskich emigrantów zarówno z końca XVIII, jak i początku XXI wieku. Wśród eksponatów znajduje się makieta słynnego transatlantyku „Batory”. Dzięki remontowi, powierzchnia wystawiennicza muzeum zwiększyła się o 2,9 tys. metrów.

Rewitalizacja wpłynęła również na elewację budynku od strony wody – pierwotna murowana ściana została zastąpiona przeszkloną taflą szkła. W ramach projektu, wzniesiono także stalową konstrukcję nowoczesnego punktu widokowego, którym jest przeszklony tunel, prowadzący z Magazynu Tranzytowego. Ten element architektoniczny stanowi zarówno nowoczesne nawiązanie do historycznego trapu, który kiedyś służył pasażerom do opuszczania budynku i wchodzenia na pokład statków.

Warto również podkreślić, że na frontowej elewacji budynku przywrócono płaskorzeźby orłów, które zostały zniszczone we wrześniu 1939 roku, w trakcie inwazji wojsk okupacyjnych do Gdyni.

Muzeum Emigracji

W Gdyni wchodzi się do unikalnego miejsca, jakim jest Muzeum Emigracji, które znalazło swą siedzibę w obiektach Dworca Morskiego. To pionierska instytucja w Polsce, mająca na celu gromadzenie oraz przedstawianie zbiorów związanych z polską emigracją oraz sukcesami Polonii na całym świecie. Port w Gdyni był miejscem, z którego wielu Polaków rozpoczęło swoje podróże do obcych krajów, poszukując nowych możliwości i lepszego życia.

Inicjatorem powstania muzeum jest prezydent Gdyni od 1998 roku, Wojciech Szczurek, który z pasją podjął się realizacji tego projektu. Uroczyste otwarcie muzeum miało miejsce 16 maja 2015 roku, co oznaczało ważny krok w kierunku dokumentacji oraz zachowania pamięci o losach Polaków na emigracji.

---

Oceń: Dworzec Morski w Gdyni

---